Wie wel eens in onze Tweede Kamer is geweest, weet dat zich daar een ellenlange dubbele roltrap bevindt: één gaat omhoog, één omlaag. De roltrap gaat direct van de begane grond naar de publieke tribune van de plenaire zaal en commissiekamers. Wat er ook met de verbouwing van het Binnenhof gaat gebeuren, ik hoop dat deze roltrap blijft. Hoogstens zouden ze er halverwege dit aan toe kunnen voegen: een hangende spiegel met daarop voor de roltrap omhoog de tekst: ‘Wat verwacht u?” en voor de roltrap omlaag de tekst “Wat zegt u nu?”
Afgelopen donderdag bezocht ik voor mijn werk een algemeen overleg in de Thorbeckezaal, bovenaan de roltrap. Op één avond moesten er een groot aantal rapporten worden besproken over privatisering en toezicht. Sommige van die rapporten waren al zo’n 3 jaar oud. Ik heb mijn gebruikelijke kritiek (zie hieronder) maar in een hele stille zaal maakten de Kamerleden het beste van uitgesproken abstracte materie.
Het overleg verlatend, liep ik nog even door naar de publieke tribune van de plenaire zaal. Ook daar slechts een handjevol mensen. De materie was minstens zo moeilijk: het verdrag dat de werkzaamheden van het Internationaal Strafhof bepaald. Taaie materie.
Toch werd ik er niet somber van. Het maakte mij trots. Op weg naar beneden zei ik: ‘dit is bijna perfect’.
Het gebeurt toch maar, al dat noeste werk. Alle partijen krijgen hun kans hun zegje te doen en doen dat met inhoud en enige passie. De bewindspersoon reageert op hetzelfde niveau. De democratie zet onbeholpen, imperfect haar stapjes.
Daarom zegt het mij niet zoveel als de nestor van het parlement aan nestbevuiling doet. Hij heeft onbedoeld een punt. Als democratie pas democratie is als het vol theater de wensen van het volk weerspiegelt en tegelijk tot afgewogen besluiten vanuit het algemeen belang weet te komen, dan hebben wij de afgelopen 200 jaar geen dag een parlementaire democratie gehad. Liever dan het ‘nep’ te noemen, noem ik het: ‘bijna perfect’. Onderdeel van die perfectie is dat ene mijnheer Wilders een deel van de bevolking mag vertegenwoordigen dat ook gehoord moet worden. Het is aan hem om dat zo te doen dat dit ook wat verandert. Ook hij is ‘bijna perfect’, zullen we maar zeggen.
De roltrap is lang genoeg om je social media te raadplegen; een referendum dat er aan komt en vooral: een raadszaal in Purmerend die ontruimd moet worden als daar de komst van een AZC wordt besproken. Beneden aangekomen weet je dan wel dat de rol van het parlement gaat veranderen.
Het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne wordt volgens mij een averechts werkende poging om zand in de Europese machine te strooien. De rol van Europa wordt pas kleiner wanneer we het er minder over gaan hebben. Ondertussen moet het parlement er vooral zo inhoudelijk over blijven spreken als ze die donderdag avond over het strafhof deed. Inhoud wint.
Van grotere betekenis is volgens mij de verplaatsing van de democratie naar de regio en de lokale overheid. Overal die avond waren raadszalen tot de nok toe gevuld met mensen die met passie over het vluchtelingenprobleem spreken. Wilders en zijn voetvegen kwamen naar de raadszaal toe, maar volgens mij werkte ook dat alleen maar averechts. De mensen willen lokaal beslissen. Het parlement moet dat toejuichen.
De helden van de donderdagavond waren de burgemeesters in hun raadszalen. Zij zijn op dat moment de belichaming van de openbare orde in de lokale gemeenschap. Een van de vele dingen die wringt aan de vorming van de nationale politie is dat die rol feitelijk is uitgehold. Het parlement moet dat terugdraaien.
Naast het vluchtelingenprobleem vragen de decentralisaties en de financiering ervan alle aandacht. Overal lopen de tekorten op, wanneer gaat wat nu schuurt echt scheuren? Het parlement zal uiteindelijk het lot van decentralisaties weer in handen krijgen.
Wie wel eens in de Tweede Kamer is geweest, weet dat zich daar een ellenlange roltrap bevindt. Wie kan die roltrap opgaan zonder hoge verwachtingen te krijgen? Weinigen, zelfs niet de altijd cynisch pratende journalisten. En toch staat op geen moment de parlementariër fysiek boven de burger. Het zijn onze eigen verwachtingen die maken dat we altijd weer teleurgesteld zijn. Daar valt weinig aan te doen, behalve dan door te beseffen dat terwijl jij de rol trap omhoog gaat, de rest gewoon dicht bij de grond blijft.
Peter Noordhoek
Rapporten in de uitstel
Mijn werk bestaat voor een deel uit het volgen van ontwikkelingen op het terrein van uitvoerende diensten en toezichthouders. Een kleine 3 jaar geleden verscheen er een bijzonder rapport over de toekomst van verzelfstandigde diensten. Niet lang daarna kwam de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid met de meest doorwrochte analyse van de toezichtwereld ooit. En zo volgden meer rapportages. Deze rapportages waren zelf niet perfect. Rob Velders en Paul van Dijk, twee prima collega’s, pleitten daarom om bijvoorbeeld ons toezichtbeleid nog een keer echt te herijken om dat de WRR-studie over toezicht op teveel punten vaag bleef. Samen vormen de rapporten samen een meer dan voldoende basis om er de machinekamer van de democratie mee door te nemen. Rapporten als deze gaan over de vraag welke maatregelen que regelgeving en toezicht genomen kunnen worden om de kloof tussen beleid en uitvoering niet te groot te maken. Doe je dat te weinig of verkeerd, is het minste gevolg nog dat jouw minister of fractie later in de problemen komt. Interessant en relevant dus, maar 3 jaar na het verschijnen van het eerste rapport was dit de eerste gelegenheid die Kamer en kabinet namen om er over te praten. Dit was de 5e en laatste poging om tot een algemeen overleg (AO) te komen. De 4e keer ging het niet door omdat naast minister Blok ook minister Kamp er bij moest zijn en die kon niet. Wie er ook was donderdagavond, geen minister Kamp.
Pogingen tot een overleg
Wie er ook niet was, was de kiezer. Alleen muppets zoals ik. Het verbaasde mij daarom dat de Kamerleden het debat zo ideologisch instaken. Keurig werden alle piketpaaltjes gemarkeerd tussen de verschillende partijen. Nu pleit ik regelmatig voor meer ideologische bevlogenheid in het parlementaire debat, dus ik heb weinig recht van klagen, maar ik vroeg mij af wat de gedachte er achter was. De spreektijd is altijd beperkt, je hebt geen relevant publiek en je hebt als het goed is wel allerlei toezeggingen binnen te halen of coalities te smeden. Nu werden zaken als deze niet of nauwelijks geraakt:
Teveel werk
Dat zijn geen kleine kwesties. Zeker niet als het de volgende keer weer aankomt op de vraag wie voor welke misstap verantwoordelijk is. Noem maar op: ProRail, SVB, UWV; ze komen allemaal wel aan de beurt. Zoals heel terecht werd gesteld (ik geloof door Koolhaas): naast marktfalen is er ook overheidsfalen. Nu wil ik het overleg niet teveel tekort doen (een goed overzicht van de discussie valt, zoals vaker, te vinden op de Toezichttafel van de hand van Paul van Dijk), maar veel bleef bij het knikkeren van vragen in het bakje van de minister. Die blies vervolgens op wat vragen, maar werd nauwelijks concreet – wat weer zelden tot aanvullende vragen leidde. Zelfs toen de minister zichzelf leek tegen te spreken over de onafhankelijkheid van het toezicht- - kwam er geen noemenswaardige reactie. Het gevolg van het gebrek aan scherpte was dat minister Blok met groot gemak vast kon houden aan zijn eigen lijn. Het afwijzen van een nieuwe toezichtvisie werd afgedaan met ‘teveel werk’. Sinds wanneer is dat voor de Kamer voldoende motivatie?
Verbinding allang verbroken
Aan het einde keerde de minister de bak met knikkers in een werkgroep van de Tweede Kamer zelf, een werkgroep die een slapend bestaan heeft geleden sinds 2012. Toen werd vanuit een senaatscommissie een rapport ‘verbinding verbroken’ opgesteld. De kamer wilde daar in een werkgroep over spreken, maar eerst moest afgewacht worden wat de Tweede Kamer zou zeggen over de andere rapporten. Nu is het zover. Verbinding verbroken, indeed. Rapporten die dus terug te dateren zijn tot 2013 gaan nu besproken worden in een werkgroep die zichzelf terug kan dateren tot 2012. Raden wanneer de werkgroep met een product komt?
Zo werkt het niet
Niet om vrolijk van te worden dus. Tegelijk kan je de vraag stellen wat al die rapportenschrijvers nu eigenlijk van de Tweede Kamer verwachten. De Tweede Kamer moet vooral beslissen. Het lijkt me vooral aan de minister om met goede voorstellen te komen op basis van de rapporten, want die heeft er als het goed is de capaciteit voor. Zo, mag je rustig zeggen, werkt het niet.
