Let op: deze blog is van 2 dagen voor de verkiezingen van 22 november 2023

Mijn gedachten gaan deze dagen terug naar 2010, het CDA-congres in Arnhem. We moesten kiezen over deelname aan een kabinet met een gedoogrol voor de PVV, naast coalitiepartner VVD. Ik koos verkeerd.

Ik was zeer tegen deze coalitie, maar dacht dat we genoeg kansen zouden hebben het beleid onze kant op te buigen en de PVV te laten mislukken. De VVD vond alles goed, onderhandelde eigenlijk niet eens mee, en het CDA haalde de kastanjes uit het vuur. Het ging mis. Onze partij verdelend op een manier die tot op de dag van vandaag herkenbaar is. Ik heb excuses gemaakt voor mijn keuze. Excuses genoeg, maar het komt er toch op neer dat ik een stap verder ben gegaan dan ik op mijn principes had moeten doen.

Schaduw
Zoals gezegd, de schaduw van Arnhem is tot op de dag van vandaag herkenbaar. En dat terwijl ik van dichtbij heb gezien dat de meeste CDA-vertegenwoordigers sindsdien echt hebben proberen te voorkomen dat we weer door midden zouden scheuren. Tot en met Pieter Omtzigt, die voor Arnhem tegen was, in Arnhem toch voor. En daarna weer tegen. Ook hij heeft een keer te veel een stap gezet – en wie ben ik om hem dat te verwijten?

De VVD vond alles goed, onderhandelde eigenlijk niet eens mee, en het CDA haalde de kastanjes uit het vuur. Het ging mis.

Maar gaan we nu weer voor die keuze staan? Yeşilgöz heeft de deur als eerste op een kier gezet, zich bewust van de noodzaak een dijk op te werpen van GL-PvdA kiezers en een ruimte te creëren die Rutte niet meer had. Vervolgens heeft ze, ook intern die deur weer dicht proberen te gooien, zich bewust van het feit dat ook veel leden regeren met de PVV niet zien zitten.

Vraagtekens
BBB heeft de deur ook opengezet, in een soort hoop dat ze de PVV al uitgeschakeld dacht en zo wat sympathie kon winnen richting een bij haar passende kiezersgroep? Ze heeft nog meer dan Yeşilgöz haar eigen concurrent naar binnen gehaald.

En ook Pieter Omtzigt biedt nu ruimte. Bijna per week het midden verder verlatend richting rechts, opschuivend richting de claim van een premierschap, en bijna per dag weer een andere invulling gevend aan zijn eigen rol na de verkiezingen, voelt iedereen aan dat hij ook na Arnhem richting de PVV kan gaan draaien. Een heel erg concreet programma heeft NSC niet, op het punt van de rechtstaat na, maar wat zijn die waard, Pieter. Een hels dilemma, maar dat is regeren. Alleen degene die campagne voerde vanuit de ‘Wille zur Macht’ spreekt een andere taal (maar veel te zacht). Timmermans, wat wil je?

“Als Wilders de grootste wordt moeten alle partijen die voor deelname kiezen oppassen om niet leeggegeten achter te blijven.”

Na de verkiezingen
Wat is er wezenlijk veranderd, mag je je afvragen. Is Wilders veranderd? In zijn houding wel, zo lijkt het, maar inhoudelijk niet – en dat weten we. Maar ja, er is wel wat veranderd. Die miljoen mensen die PVV zouden willen stemmen worden formeel niet tekort gedaan door een blokkade van Wilders voor kabinetsdeelname. Niemand wordt verhinderd op de PVV te stemmen en op 22 november kiezen we de leden van de Tweede Kamer en niet die van het kabinet. Maar dat is een te formeel argument. Die miljoen staan voor nog honderdduizenden meer mensen – vaak lag opgeleid – die überhaupt niet meer stemmen of uit protest of wanhoop op gajespartijen als die van Forum. Yeşilgöz heeft een punt als zij bij haar aantreden het automatisme van die blokkade haalt.

Alleen – Wilders uitnodigen voor een kabinet is de oplossing niet. Integendeel. Als Wilders de grootste wordt moeten alle partijen die voor deelname kiezen oppassen om niet leeggegeten achter te blijven. Is de VVD de grootste, dan weten we dat die partij te leeg is om welke grens dan ook te trekken. Gaat NSC meedoen, dan gaat die partij en diens partijleider een test krijgen die het in de campagneperiode al niet aankan, laat staan bij het regeren. En dan heeft proteststemmen zin gehad en zit Wilders steviger dan ooit op zijn stoel. Europees beleid? Vergeet het. Te rechtvaardigen keuzes binnen het migratiebeleid? Wat denk je? Klimaatbeleid dat de opwarming tegengaat? Welk klimaatbeleid?

Er zijn altijd andere oplossingen denkbaar en ook NSC en BBB moeten hun kans krijgen het andere geluid te laten horen, ook vanuit een minderheidspositie.

Maar we gaan niet meer terug naar Arnhem.

Peter Noordhoek is voorzitter van het bestuur van christendemocraat.nl.