Binnen de Europese Volkspartij gaven wij elkaar allemaal het advies dat we ons stil moesten houden richting Groot-Brittannië over het EU-referendum. Elk advies over weggaan of blijven in de Europese unie zou wel eens averechts kunnen werken. Met dat advies was ik het eens tot ongeveer 2 weken geleden. Toen sloop er een toon in het debat waardoor duidelijk werd dat 1) het referendum over veel meer gaat dan alleen een vertrek van de UK uit de EU en 2) wij als Nederland en Europa ook tot over onze oren in de gevolgen ervan terecht komen, wat ook de uitslag zal zijn. Dat heb je het recht en ook de plicht om je te uiten.
Met de moord op Jo Cox heeft alles nog een extra dimensie gekregen. Sommigen reageren opgelucht dat dit wel zal leiden tot het in de EU blijven van de Britten. Ik mag het hopen, maar laat niemand het sentiment onderschatten waar de wens tot afscheiding uit voort komt en ik vrees dat de effecten ervan zich hoe dan ook nog doen voelen, zeker als ook de moord op Cox uit het nieuws is verdwenen, zoals onvermijdelijk gaat gebeuren. In deze video doe ik dat richting mijn Britse vrienden op een toon die hopelijk eerder redelijk dan boos is.
Mijn stelling is dat elk land speciaal is, zeker ook het Britse. Wat ons echter bindt is het 'normale'; het stap voor stap werken aan ons leven, van dag tot dag. Dat moeten we koesteren, ook als het om Europa gaat. Ik stel hoe goed de Britten dat doen door een parallel te trekken naar het erk dat Jo Cox aan het doen was tot ze werd vermoord. Ze was een 'surgery' aan het houden in haar kieskring. Nee, een surgery heeft in deze context niets medisch; het betekent niet meer of minder dan een spreekuur voor iedereen die met iets zit en daarover met zijn of 'haar' parlementariër' wil spreken. Een prachtig systeem.
Liever dan het over Jo Cox te hebben, trek ik een parallel naar een eigen ervaring met Greg Clark MP. Deze parlementariër is nu minister. Toen ik hem - en zijn assistent Peter Franklin - leerde kennen was hij een soort beleidsmedewerker op het partijbureau, net als zijn leeftijdgenoot David Cameron. Niet lang daarna werd hij parlementariër voor Tunbridge Wells, in Kent. In 2007 ging ik met hem mee op campagne, pal nadat ik zelf een aantal campagnes had gedaan. Het was fascinerend om de verschillen te zien. Wat mij vooral opviel bij het 'canvassen', was hoezeer Greg gewend was om de lokale mensen te ontmoeten. Als er werd opengedaan hoefde hij zich niet voor te stellen, de mensen kenden hem al. het gesprek werd min of meer voortgezet waar het de keer daarvoor was gebleven, met veel aandacht voor de lokale en 'kleine' dingen van het leven. Hoewel van nature zeker niet flamboyant - ook als minister wordt hij door de media als een grijze muis beschouwd - was hij heel vertrouwd en benaderbaar voor iedereen en werd daarom (bijna) keer op keer met ruime steun gekozen. Wat hij nog steeds doet, en Jo Cox op die bewuste donderdag deed, is voor mij de essentie van een 'gewone' politiek die veel belangrijker is dan al het grote en geweldige waar de media doorgaans vol van staan. De meeste Britten weten dit ook en wat ik in mijn woorden probeerde te leggen is dat Europa uiteindelijk ook niet anders werkt of kan werken. Beetje bij beetje moeten we het opbouwen.
Wat het gaat worden woensdag? Tot een twee weken geleden luidde de analyse dat het 'remain' kamp het maximaal zou winnen. Ik hoopte het. Een Britse collega en dataexpert Gareth Ham, nu werkzaam als hoofd Analytics & Data van Ogilvy, stuurde mij echter een prachtige analyse toe van het social media verkeer rondom het referendum. Uit die analyse kon je halen dat de Brexit-voorstanders steeds dominanter werden op het internet (de illustratie bovenin geeft het twitterverkeer weer na het eerste Brexit-debat). Bijgaande visualisaties laten verschillende groepen voor- en tegenstanders zien, waarbij het vooral om de knooppunten ('codes') gaat. nadere analyse laat zien dat deze knooppunten in belangrijke mate beheerst worden door voorstanders van Brexit. Het is bekend dat social media (vooral twitter) niet erg representatief is voor de gehele bevolking, maar het belang kan ook moeilijk verwaarloosd worden.
Wat dan volgt is dat de belangrijkste tabloids, de Britse schandaalbladen, voor Brexit kiezen. Onderschat dit nooit in de Britse verhoudingen. De grootste eigenaar van deze bladen, Rupert Murdoch, gaat het puur om de macht: tot Downing Street 10 heeft hij altijd toegang, tot Brussel niet. In de combinatie van social media en de schreeuwbladen heb je dus een soort tangbeweging richting hoog- en laagopgeleiden. Voeg daar dan het gif van de migratiediscussie aan toe, en geen wonder dat de peilingen in de loop van vorige week richting Brexit gingen. in de tijd dat ik veel contacten met de Conservatieven had, ben ik regelmatig aan de rauwe emotie blootgesteld geweest van de vijanden van de EU. Dat heeft indruk gemaakt. In die zin denk ik dat de peilingen het echte sentiment nog niet eens diep genoeg peilen.
De moord op Jo Cox zal deze trend ongetwijfeld gaan ombuigen, maar hoe ver precies? Mijn zorg is dat ook als het 'remain' kamp wint, de schade groot zal zijn. primair binnen groot-brittanniue zelf en dan vooral binnen de Conservatieve Partij. Cameron kan hoogsten een 'hollow victory', een lege winst claimen. Ook Europa moet op de korte termijn flinke schade verwachten. Als egeltjes zullen de landen weer moeten leren vrijen. Mocht premier Merkel in Duitsland in de problemen komen, dan kan ze van Groot-Brittannië (en Nederland) weinig effectieve steun verwachten. Op de langere termijn is een remain waarschijnlijk wel gunstig, maar hoe lang gaat dat duren? We zullen het zien. nu eerst woensdag afwachten en dan heel alert blijven.
Peter Noordhoek
