Wie mij al wat langer kent, weet dat ik in het verleden menig analyse heb geschreven over de politieke actualiteit. Vaak over het CDA, maar lang niet altijd. Deze verkiezingen pak ik die draad weer even op. Als eerste een blog over een partij die nu over het hoogtepunt van haar macht heen is, maar nog altijd de verkiezingen kan winnen: de VVD.
In deze bevreemdend matte campagne gebeurde op 3 november iets dat deze van aard heeft veranderd. Dat betekent nog niet dat deze daarmee eindelijk spannend wordt. Eerder het tegendeel: een op zich spannende beweging richting rechts van de VVD werd weer ingetrokken. De blokkade van de VVD voor coalitievorming met de PVV is door Dilan Yesilgöz bij haar aantreden opgeheven, maar staat de facto weer overeind omdat zij zegt zich nu totaal niet in de standpunten van Wilders te kunnen vinden. Had ze dat werkelijk anders gedacht, of is de uitsluiting van Wilders door Omtzigt daarin beslissend geweest? Of het feit dat vooral de PVV in de peilingen heeft geprofiteerd van het openzetten van de deur en niet de VVD zelf? Of door lastige lui in de eigen achterban die niets van regeren met de PVV moeten hebben? Of überhaupt dat het niet lukt om voorbij het eigen verkiezingsthema van de migratie te komen, misschien wel omdat dit deze keuze eerder vanuit interne overwegingen is gekozen dan dat de kiezer daar nu echt mee bezig is. Hoe dan ook, de terugtrekkende beweging heeft er voor gezorgd dat de VVD terugvalt op een in de kern passieve strategie. Ze weten wat ze niet (meer) willen, niet wat ze wel willen. De VVD heeft zichzelf daarmee uitgeschakeld als aanvallende partij. Dat was ook te merken in het RTL-debat: veel statements, soms met scherpe randen, maar geen echt harde aanvallen. Geaccepteerd worden als coalitiepartner lijkt belangrijker dan de kiezer winnen. Als de campagne een zwembad is, dan klotste het water wel, maar valt het voortdurend stil. Prettig om bij zonnig weer mee in een opblaasbare stoel te zitten, maar niet in de gure maand november.
Wat als?
En het gaat misschien wel verder: de VVD weet eigenlijk ook al dat ze geen deal met PvdA-GL kan maken als ze op migratie verder wil gaan dan bij Rutte IV kon. Alleen met NSC valt dan in principe nog een deal te maken, maar als ze niet de grootste wordt, zal ze door Omtzigt geen handdoek krijgen aangereikt als ze uit bad stapt. De VVD wordt dan veroordeeld tot de rol van junior partner of ze wordt richting oppositie gestuurd. Een combinatie van NSC, PvdA-GL en BBB is met wat kleinere partijen erbij haalbaarder dan een coalitie met de onmogelijke PVV. De kans dat de VVD in de oppositie komt kan daarmee boven de 50% worden geschat. Het lijkt alsof Rutte dat ook zo ziet, want opeens maakt hij haast met zijn NAVO-benoeming.
It ain't over yet
Overigens blijft de VVD nog wel steeds een kanshebber om de grootste te worden en blijft ze hoe dan ook een factor van belang, vooral als partij met een nu nog trouwe achterban van liberaal-conservatieve kiezers voor wie, anders dan bij de CDA-kiezers, nog steeds geen serieus alternatief is. D66 heeft zich onmogelijk gemaakt. Zo blijft de VVD in de peilingen daarmee uiterst stabiel.
Dus: onderschat deze partij in deze cyclus niet. Anders dan bijna andere partijen, is deze partij zo professioneel dat de machine ook zonder succesvolle kandidaat nog een tijd door kan draaien. Er is meer geld in kas dan welke andere partij ook en ze weten ook goed wat ze met dat geld kunnen doen. Ze weten ook dat het veelal aankomt op de laatste week, de laatste dagen van de campagne. Verwacht een massaal advertentiebombardement waar geen van de andere partijen tegenop kan. Dat kan de manier zijn om ook de zwakte van de lijsttrekker maskeren. Want laten we wel zijn. Het beeld dat Yesilgöz in deze campagne laat zien, laat niet alleen een stem horen die wel erg licht is (luister maar eens zonder beeld), de manier waarop ze haar boodschap brengt is dat ook. Mij valt dat tegen, want ik heb best wel een hoge pet van haar op, maar nu zie je weer de meedogenloosheid van dit soort campagnes (Rutte was de eerste keer overigens ook niet zo sterk). De trucjes blijven, inclusief het op TV laten zien van een intern app-scherm met ‘we hebben het moeilijkste gehad’. Ik betwijfel het. Er is wel iets anders dat zeker waarde heeft: de wens van velen (ook van mij) om een vrouwelijke premier te hebben. Dat kan veel stemmen opleveren, maar uiteindelijk gaan de verkiezingen daar niet om.
Het wankelt
Al met al is stabiliteit is zonder winnende strategie of kandidaat waarschijnlijk het hoogst haalbare wat de partij nu zelf kan bereiken. Het is zeker geen geruststellende strategie voor een partij die ideologisch wel heel erg leeg is. Zoveel traditionele liberalen zijn er nu ook weer niet in Nederland en NSC is een betere conservatieve partij, BBB gewoner voor de gewone man of vrouw en de PVV beter in vorm dan in tijden. En ergens is er een Bontenbal die als persoon zoveel meer aansprekend is als persoon, maar dat zal pas de volgende verkiezing een rol spelen. Hoe dan ook; de heersende partij wankelt. Geen goed nieuws voor de partij, maar wellicht ook niet voor het land in een tijd die wel wat stabiliteit kan gebruiken.
Peter Noordhoek
NB Ik schrijf meer. Ook op de socials en een website als www.peternoordhoek.nl. En niet in het minst als (voormalig) stadsdichter van Gouda. Afgelopen week heb ik een boek uitgebracht waarvan ik meen dat het de meest originele manier is om een tijdperk mee te beschrijven: de periode 2020-2022: een periode van vrees en feest. Naast de feiten in proza, krijg je de beleving mee in poëzie. Van harte aanbevolen voor deze donkere dagen - en ja, het gaat ook over verkiezingen. Voor € 24,95 te bestellen bij www.meerdannu.nl, bij bol.com of de betere boekhandel.
